To był już piąty dzień naszej wycieczki. Po wyjeździe ze Szczecina byliśmy w Glinnej i w Kołbaczu. Zgodnie z planem był jeszcze Stargard nazywany kiedyś Stargardem Szczecińskim. Leży nad rzeką Iną, na wschód od jeziora Miedwie. Jest jednym z najstarszych miast Polski. Najstarsze, obok Szczecina, miasto na Pomorzu. Prawa miejskie uzyskał w 1243 roku. Początki jego powstania sięgają VIII – IX wieku, gdy to około 1 km na południe od dzisiejszego centrum rozwinęła się osada Osetno. W okolicy obecnie istniejącej Baszty Białogłówki, powstał gród. W latach od 1240 do 1248 Stargard był własnością biskupów kamieńskich. W mieście zostały osadzone dwa zakony joannitów i augustianów. Zaczęli przybywać liczni osadnicy z terenu Niemiec i Flandrii, a Stargard stał się członkiem związku hanzeatyckiego, wspierającego interesy kupców. Pod koniec XIII wieku wyburzono obramowania starego grodziska i przystąpiono do budowy murów kamienno – ceglanych i nastąpiła rozbudowa podgrodzia. Podczas wojny trzydziestoletniej miasto dziesiątkuje powodu głód, choroby i pożary. Liczba ludności spadła o około 90%. W okresie od 1668 do 1720 roku Stargard był stolicą Pomorza Tylnego. Druga połowa XVII i XVIII wieku to okres powolnej odbudowy zniszczonego grodu. W 1905 miasto liczyło 26907 mieszkańców, w ogromnej większości Niemców. Oddzielny rozdział w historii stanowi okres II wojny światowej. Cała produkcja przemysłowa została ukierunkowana na potrzeby wojny. W 1945 roku miasto zostało zajętye przez żołnierzy I Frontu Białoruskiego. Doznało bardzo ciężkich zniszczeń / 72% /, a jego zabytkowa część, Stare Miasto, spłonęła całkowicie. Kiedy Stargard został przekazany Polsce nowa administracja dokonała wysiedlenia dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec, zastępując ich Polakami między innymi z Kresów Wschodnich, a także ukraińskimi przesiedleńcami w ramach akcji „Wisła”. Już 1 września 1945 otwarto tu pierwsze po wojnie na Pomorzu liceum ogólnokształcące.
Na zabytki i obiekty uznane za zabytkowe składa się zabudowa miasta od XIII do początku XX w. Większość tych budowli znajduje się w obrębie Starego Miasta. Są to głównie obwarowania miejskie i obiekty sakralne, zaś poza murami Starego Miasta - głównie domy z końca XIX i z początku XX, budowane w stylu secesyjnym. Zabytki Stargardu znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego .
Mury obronne powstały w II połowie XIII wieku na miejscu dawnych drewniano-ziemnych obwałowań. W XV i XVI wieku mury zmodernizowano, podwyższając je nadbudową z cegły i wybudowano 45 czatowni, 9 baszt oraz dobudowano dwie nowe
bramy. Łączna długość obwarowań miejskich wynosiła łącznie 2 260 metrów.
Nasz spacer rozpoczęliśmy od Bramy Pyrzyckiej. Wznoszona w kilku etapach na przestrzeni XIII – XV wieku. Pierwotnie w formie bez wieżowej. Została przebudowana w połowie XV wieku. W XVIII wieku bramę przystosowano do funkcji mieszkalnych. Do dziś stanowi ona odwzorowanie dawnej świetności miasta.
Tuż za bramą Dom Kletzina w którym obecnie jest biblioteka. Właściwsza nazwa byłaby Dom Rohledera. Różne wersje nazwy budynku wiążą się z nazwiskami dawnych właścicieli. Pierwszy, pocztowiec Rohleder był właścicielem domu pod koniec XIX wieku. Od 1922 roku nieruchomość należała do Rudolfa Kletzina, a jeszcze później do producenta likierów nazwiskiem Wolter. Kamieniczka mieszczańska, pierwotnie była oficyną magazynową, wybudowana w XV wieku, w XVI wieku przystosowana na potrzeby mieszkalne. Elewacja frontowa ma charakter późnogotycki z elementami renesansu. Budynek został zniszczony w 1945, odbudowany w trzydzieści lat później z przystosowanie dla biblioteki.
Ruszyliśmy wzdłuż murów, w prawo. Kolejna była basteja przy baszcie Tkaczy. Została wzniesiona w XVI wieku w celu obrony z zastosowaniem broni palnej. Na jej ścianach zewnętrznych rozmieszczone zostały liczne otwory strzelnicze. Na górze budowli znajdowała się platforma do ustawiania armat. W XIX wieku basteja utraciła znaczenie militarne. Została podwyższona o jedno piętro i przystosowana do funkcji mieszkalnych. Basteja przy Baszcie Tkaczy jest jedyną w całości zachowaną z trzech budowli tego typu w Stargardzie. Zniszczona w 1945. Odbudowano ją dopiero w 1982 roku. Obecnie służy jako filia Muzeum Miejskiego z bogatym zbiorem militariów od średniowiecza do II wojny światowej.
Baszta Tkaczy to budowla o podstawie prostokąta, wysokość 31 m. Zbudowana w 1450 roku i przebudowana w 1539 roku przez cech tkaczy. Składa się z ośmiu pięter oraz lochu więziennego. Jej cylindryczny korpus został zwieńczony stożkowym hełmem. Bardzo podobna w budowie do Baszty Morze Czerwone. W jej wnętrzu przetrzymywano też przez pewien czas lód i stąd jej druga nazwa - Baszta Lodowa.
Dalszy zachowany fragment murów prowadził nad Iną. Przylega do nich Baszta Jeńców z przełomu wieków XV i XVI. Posiada kształt cylindra o wysokości 13 metrów. Opiera się na okrągłej, kamiennej podstawie i posiada cztery poziomy. Nazwa baszty sugeruje, że w jej pomieszczeniach przetrzymywano jeńców.
Idąc dalej wzdłuż Iny, doszliśmy do Arsenału. Wzniesiony na planie prostokąta około 1500 roku w południowej części miasta. Ściany z cegły o nieregularnym układzie zostały udekorowane, podobnie jak Baszta Morze Czerwone, pasami rombowymi, układanymi z innej cegły. Pierwotnie pełnił role magazynu, warsztatu naprawczego i produkcyjnego broni, który nadzorowała Rada Miejska. W XIX wieku służył jako więzienie kryminalne. Na początku XX wieku budynek został zniszczony, zabezpieczono go dopiero w 1936 roku. Odbudowano w latach 1974-1977, a w jego pomieszczeniach znajduje się Archiwum Państwowe.
Dalszy odcinek murów się nie zachował. Jest natomiast Brama Wałowa Wznoszono ją w etapach od XV wieku do XVII wieku. Posiadała ona najbardziej rozbudowane przedbramie składające się z wysuniętego przed wały i mury obronne półkolistego barbakanu, bramy przedniej i bramy wewnętrznej. Zostało ono rozebrane w 1780 roku. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy szczyty i dach, ich odbudowę rozpoczęto w 1960 roku. Nazwa bramy nawiązuje do istniejącego przed budową murów wału wokół dawnego grodu kasztelańskiego. Na piętrze Bramy Wałowej mieści się galeria sztuki, akurat była wystawa obrazów.
Od Bramy Wałowej widać kolejną basztę. Brak dojścia, bo pomiędzy była jakaś budowa. Baszta Białogłówka, bo o niej mowa zlokalizowana w najstarszej części Starego Miasta, na miejscu dawnego grodziska, zbudowana została na początku XV wieku. Swoją nazwę wzięła od zwieńczającego jej hełm sześciobocznego stożka, otynkowanego na biały kolor.
Dalej zmierzaliśmy do Bramy Młyńskie. Po drodze mijaliśmy spichlerz. Zbudowany został w 1685 roku nad Młynówką. Jest jedynym tego typu zabytkiem na Pomorzu Zachodnim. W spichlerzu przechowywane były zboża z terenów ziemi stargardzkiej i pyrzyckiej dostarczane transportem lądowym i rzecznym tj. rzeką Iną. W XVIII wieku w spichlerzu znajdowała się faktoria solna. W 1945 roku podczas bombardowań spichlerz został spalony. Odbudowano go w latach 1975-1980.
Od bramy Portowej do bramy Pyrzyckiej ciągnie się park Bolesława Chrobrego. Leży w centralnej, najstarszej części miasta. Park ten jest największym i najważniejszym miejscem spacerowym i wypoczynkowym w mieście. Jego dużymi atrakcjami są skatepark, amfiteatr oraz bramy i baszty będące częścią murów obronnych oddzielających ten teren od Starówki. Założony został w drugiej połowie XIX wieku na wałach i fosach przy zachodnim i północnym odcinku murów otaczających Stare Miasto. Parkową aleją doszliśmy do kościoła Świętego Jana. Powstał w I połowie XV wieku w wyniku rozbudowy kaplicy wzniesionej wcześniej przez joannitów. W nawie głównej znajduje się jedyne na Pomorzu, sklepienie gwiaździste. W latach 1540 i 1697 wichury niszczyły hełm wieży. Obecna pochodzi z 1892 roku i mierzy 99 metrów. Jest jedną z najwyższych wież na Pomorzu. W wyniku wojny kościół stracił wiele cennych zabytków z oryginalnego wyposażenia . Pozostały organy z 1731 roku oraz piętnastowieczne stalle.
W tym miejscu postanowiliśmy zrobić chwilę na odpoczynek. W bocznej uliczce, graniczącej z parkiem, restauracyjne ogródki zapraszały na obiad. Skorzystaliśmy. Nie było to jednak najlepsze rozwiązanie. Przejeżdżające bez przerwy auta, prawie haczyły lusterkami siedzących od strony ulicy. Po obiedzie podeszliśmy do ostatniej z baszt, Baszty Morze Czerwone. Jest to największa baszta miejska w Polsce. Wysokość jej wynosi 34 metry. Została wybudowana około roku 1500. Nazwa baszty związana jest z krwawą bitwą w czasie wojny trzydziestoletniej. Podstawa baszty stanowiła niegdyś loch więzienny przebity w 1860 roku. Posiada trzy tarasy widokowe, z których rozciąga się widok na panoramę Stargardu i okolic. Niestety, Było jak to nazywają "po sezonie" czyli nieczynne.
W ten sposób zatoczyliśmy koło wokół starego miasta i od Bramy Pyrzyckiej, obok Domu Rohledera poszliśmy do centrum.
Tam najcenniejszy zabytek Stargardu i całego Pomorza Zachodniego, Kolegiata pw. NMP Królowej Świata. Jest to najwyżej sklepiony kościół w Polsce. Ma 32,5 metry i najpiękniejszy gotycki kościół ceglany. Budowę kościoła drewnianego rozpoczęto w 1292 roku. Świątynia w obecnym kształcie jest z przełomu XIV i XV wieku. Kościół jest dwu wieżową bazyliką z wieńcem kaplic. Wieże zdobione tzw. blendą stargardzką. W kościele zachowały się oryginalne polichromie z XV wieku, witraże z XIX i początku XX wieku oraz piętnastowieczny ołtarz główny.
Niestety jest to też moje największe rozczarowanie tego wyjazdu. Był dwunasty wrzesień i niestety " po sezonie" czyli wstęp tylko kiedy odbywają się nabożeństwa. Jednym słowem w Stargardzie nie można " po sezonie" który trwa chyba tylko w wakacje, zwiedzać tak ważnego zabytku, bo w czasie nabożeństw nie powinno się przeszkadzać uczestniczącym w nich. Z informacji turystycznej na rynku wysłano nas do muzeum, a Pani w muzeum zdziwionym głosem zapytała " a co Pani chce tam zwiedzać". Widać, że " była dobrze poinformowana".
Tuż obok kolegiaty są trzy budynki datowane na XV, XVI i XIX wiek. Najstarszy, narożny w średniowieczu mieścił prawdopodobnie szkołę parafialna. Po reformacji był siedzibą diakonatu, a później mieszkaniem organisty. Środkowy należał do proboszcza, a potem do diakonatu. W 1935 roku władze miejskie odkupiły budynki i przeznaczyły je na siedzibę Muzeum Miejskiego. W 1957 budynki przekazano Kościołowi i znajduje się w nich plebania Kolegiaty NMP.
. Tuż obok ratusza znajduje się odwach. Wzniesiony został na początku lat dwudziestych XVIII wieku. Jest budowlą barokową z arkadowymi podcieniami na parterze i krytym gankiem na piętrze. Odwach pełnił funkcję głównej wartowni dla straży stargardzkiego garnizonu wojsk pruskich. Po walkach o miasto w 1945 roku z odwachu pozostały jedynie mury obwodowe i część arkad do wysokości parteru. Wygląd zewnętrzny budynku został wiernie odtworzony. Obok barokowe kamienice.
Po wschodniej stronie Kolegiaty Mariackiej usytuowana jest gotycka kamienica Dom Protzena. Obecnie mieści się w niej Szkoła Muzyczna. Dzieje budowy kamienicy są nieznane. Ponoć, dom ten pozostał jako jedyny z sześciu średniowiecznych, szczytowych kamienic po pożarze w 1635 roku, stojących przy Großmühlerstraße / ul. Wielkomłyńska/ . Domy te należały do bogatych kupców i oprócz funkcji mieszkalnych pełniły funkcje magazynowe. Dom Protzena zbudowano w pierwszej połowie XV wieku. Obecny kształt kamienica zyskała około połowy wieku XVII, kiedy zaadaptowano kondygnacje magazynowe na mieszkania. Wtedy też kamienica zyskała istniejące dekoracje szczytowe nawiązujące do dekoracji wieży Kościoła Mariackiego. Dom Protzena uległ zniszczeniu w 1945 roku, zachowała się jedynie ściana szczytowa budynku. Kamienicę odbudowano w latach 1957–1959 i przeznaczono na szkołę muzyczną. Kamienica zaliczana jest do najświetniejszych gotyckich kamienic w Polsce.
Wracając jeszcze do rynku. Stoi na nim rzeźba kolejarza. Jej autorem jest twórca wrocławskich krasnali. Postać ubrana jest w kolejarski mundur z powojennych czasów, trzyma w jednej ręce karbidową lampę, w drugiej rozkład jazdy otwarty na stronie, na której znajduje się rozkład jazdy na trasie Starogród - Poznań. Obok stoi multimedialna ławka. Posiada ona przycisk umożliwiający odtwarzanie nagrań tekstów. W pierwszym można posłuchać wspomnień Teodora Wolnego, który był naczelnikiem Oddziału Mechanicznego w Starogrodzie. Dwa nagrania zawierają listy kolejarzy Celestyna Leszczyńskiego i Józefa Brzezińskiego, napisane w 1945 roku.
W centralnym miejscu rynku położona jest ciekawa mozaika z kostki brukowej. Bardzo ciekawe rozwiązanie.
Po raz kolejny wróciliśmy do Bramy Pyrzyckiej. Za nią neogotycki Kościół św. zbudowany w latach 1874 – 1877. Jest czwartym z kolei kościołem powstałym w tym miejscu. W kościele dnia 20 maja 1945 w uroczystość Zesłania Ducha Świętego została odprawiona pierwsza polska msza w mieście.
Stargard posiada jeszcze wiele innych zabytków. My pozostaliśmy przy tych, które opisałam i wyruszyliśmy do Siedliska nad Miedwie. Tam mieliśmy spędzić wieczór i noc.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz