Czasem jest tak, że cudze chwalimy, bo swego nie znamy. Przechodzimy obok nie zastanawiając się, nie zagłębiając w temat, a nawet niewielkie miasta, miasteczka też mają swoje historie i swoje zabytki. Nie są to zamki królewskie i katedry, ale warto się również im pokłonić. Tym razem jest to powiatowe miasto na Kociewiu, Starogard Gdański.
Według badań archeologicznych przed czterema, a może pięcioma tysiącami lat w miejscu położenia miasta istniała osada neolityczna, a potem był gród. Pierwsza wzmianka o Starigrodzie pojawiła się w 1198 roku, w dokumencie księcia Grzymisława, który ofiarował gród rycerzom Świętego Jana. Był to Rycerski Zakon Szpitalny św. Jana z Jerozolimy. Maltańscy rycerze, Joannici wznoszą kamienny gród. W roku 1339, był to czas panowania Krzyżaków, Starogard otrzymuje her. Następuje też przebudowa prawobrzeżnej osady w miasto-warownię. W 1348 roku Starogard otrzymuje prawa miejskie. Miasto przeciwstawiało się uciskowi Krzyżaków działając w Związku Pruskim. Miało w ten sposób swój udział w powrocie w 1466 roku Prus Królewskich do Polski. Starogard staje się miastem królewskim, miastem szlacheckich sejmików. W 1484 roku połowę miasta zniszczył ogromny pożar . Potem był potop szwedzki, a w roku 1772 miasto zostało zajęte przez Prusy w wyniku I rozbioru. W 1920 roku powróciło do Polski. II wojna światowa to dla Starogardu masowe egzekucje w pobliskim Lesie Szpęgawskim. Przez Starogard prowadził szlak bursztynowy i wędrował święty Wojciech.
W 2006 roku oddano trasę turystyczną Korona i Krzyż oprowadzającą po zabytkach miasta.
Najstarsze, bo XIV wieczne, są fragmenty murów miejskich. Ich budowę rozpoczęto na polecenie wielkiego mistrza krzyżackiego, który chciał przebudować wieś Starogard w miasto-twierdzę. Większość z nich rozebrano za czasów pruskich. Najlepiej zachowane są fragmenty po stronie północnej i zachodniej. Zachowały się też baszty Gdańska, Tczewska i Narożna.
Brama Gdańska była broniona przez cech szewców, stąd jej druga nazwa – Szewska. W XVIII wieku służyła za kaplicę, w XIX była pruskim więzieniem, przed II wojną światową policyjnym aresztem, a w czasie wojny gestapowskim więzieniem. Była wielokrotnie przebudowywana, między innymi w 1893 roku zwężono jej dolną część, by poszerzyć ulicę.
XIV wieczny jest też gotycki kościół św. Mateusza. Wewnątrz znajduje się odkryty w 1957 roku, fresk " Sąd Ostateczny" z XV wieku. Nad południową kruchtą w 1999 roku umieszczono replikę najstarszej rzeźby spośród zabytków średniowiecznej snycerki pomorskie, tzw. „Chrystus Starogardzki. Oryginał datowany na około 1320 rok znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Peplinie.
W północno-wschodnim narożniku starogardzkiego Rynku usytuowany jest kościół św. Katarzyny wybudowany w 1802 roku na fundamentach średniowiecznego kościoła, użytkowanego przez luteran. W kościele częściowo zachowany jest autentyczny wystrój wnętrza. W 1873 roku przebudowano wieżę kościoła, przez co jest najwyższym obiektem w starej części miasta.
W okresie międzywojennym / 1932 rok/ wybudowano kościół pod wezwaniem Św. Wojciecha. W czasie wojny zniszczony częściowo przez artyleryjski pocisk okupanta, a potem przez wykorzystywanie go na magazyn i stajnię dla koni.
W 1849 roku, na miejscu dawnego dworu krzyżackiego, zniszczonego w wojnie szwedzkiej, powstała neogotycka synagoga, jako dom modlitwy gminy żydowskiej. Służyła do jesieni 1939 roku.
W centrum miasta znajduje się ratusz. Pobudowany na fundamentach gotyckich pozostałości dawnego ratusza, zniszczonego w pożarze 1484roku. Obecny pochodzi z początków XIX wieku, przebudowany ostatecznie w 1893.
Wokół rynku zabytkowe kamienice, posadowione na średniowiecznych fundamentach i piwnicach pochodzą z XIX i XX wieku.
W 1283 roku wzmiankuje się o istnieniu młyna wodnego. Tradycje młynarskie w Starogardzie są kontynuowane. W 1972 roku Franciszek Wiechert wybudował zespół młynów.
W 1900 roku wzniesiono eklektyczny pałacyk na cele reprezentacyjne rodu Wiechertów.
Wiele budynków kojarzy się z XIX wieczną zabudową pruską. Jednym z nich jest wybudowany w końca XIX wieku, z czerwonej cegły budynek sądu.
Po przeprowadzonej przebudowie XIX wiecznej fabryki wyrobów tytoniowych A. Goldfarba, która po II wojnie była fabryką obuwia, swoją siedzibę znalazło w niej Starostwo Powiatowe. Jest to przykład architektury przemysłowej. Obok znajdują się fragmenty murów obronnych.
Ciekawe budynki można odnaleźć w uliczkach sąsiadujących z rynkiem.
Uroku miastu dodaje przepływająca przez nie Wierzyca i kanał. Zabudowania nad nim nazywano kiedyś Starogardzką Wenecją.
Wstęga jej wód opasuje park miejski. Przy jednym z wyjść jest tablica pamiątkowa
na cześć Floriana Ceynowy kierującego chłopskim atakiem na garnizon wojsk pruskich w Starogardzie.
/ wrzesień 2011 /
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz