Wyjazd z Żor, a może Żorów w kierunku Żagania, to nieciekawy widok , a szkoda, bo miasto ładne. Do Żagania jest jakieś piętnaście kilometrów. Według legendy Żagań został założony około 700 roku przez słowiańską księżniczkę Żagannę, która była córką Wandy, a wnuczką króla Kraka. Dotychczas znałam legendę o Wandzie córce Kraka, która nie chciała Niemca i utopiła się w Wiśle. Tą powszechnie znaną wersję zawdzięczamy Janowi Długoszowi. Natomiast najprawdopodobniej jest to postać wymyślona przez Wincentego Kadłubka. Według niego Wanda rządziła Polską po odsunięciu od władzy syna Kraka, splamionego zbrodnią bratobójstwa. Najechana przez niemieckiego tyrana, staje na czele wojsk i zmusza wroga do odwrotu, po czym rządzi długo i szczęśliwie, zostając do śmierci dziewicą. Więc skąd ta córka? Ale legenda legendą, a historia historią.
Pierwsza historyczna wzmianka o Żaganiu, jako grodzie kasztelańskim, pochodzi z 1202 roku. Gród powstał zapewne wcześniej, a w jego pobliżu powstała, zapewne już w XII wieku, osada typu targowego. Około 1230 roku osada została przeniesiona w pobliże przeprawy, na teren obecnego śródmieścia Żagania. Nową osadę zlokalizowano prawdopodobnie w okolicach obecnego zespołu poaugustiańskiego. Od końca XIII wieku Żagań był stolicą samodzielnego księstwa żagańskiego rządzonego do 1472 roku przez Piastów śląskich. W 1472 Jan II Szalony sprzedał księstwo żagańskie książętom saskim. Po Wettinach byli Habsburgowie i Wallensteinowie. Za rządów Wallensteina miasto bardzo się rozwinęło. Jan Kepler prowadził tam obserwacje astronomiczne i meteorologiczne, uruchomiono pierwszą drukarnię, a także rozpoczęto przebudowę średniowiecznego zamku na barokowy pałac. Podczas II wojny światowej Żagań i okoliczne miejscowości stały się miejscem lokalizacji obozów jenieckich. Najbardziej znanym żagańskim obozem jenieckim był Stalag Luft 3, przeznaczony dla alianckich lotników. Na podstawie dekretu PKWN z 1944 roku zostały utworzone tam miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”.
Pierwsze kroki postawiliśmy tym razem w hotelu Willa Park. Hotelowy budynek z 1900 roku to dawny szpital. Na korytarzach wyobraźnia przywoływała duchy dawnego personelu i ten cygański wystrój pokoi. W sumie nie było jednak źle.
Ulica przy której stoi ma charakterystyczną zabudowę. Budynki z czerwonej cegły kojarzyły mi się z osiedlem dla wojskowych. Garnizon w Żaganiu był chyba od zawsze. Zajmowany przez wojsko Armii Cesarstwa Niemieckiego, Reichswehry, Wehrmachtu, Armii Radzieckiej i wreszcie Wojsko Polskie i NATO. Żołnierze są w koszarach, ale dowództwo z rodzinami...? Nie znalazłam informacji, że tak było, ale wrażenie pozostało.
Idąc w kierunku starego miasta pierwszym napotkanym kościołem był rzymskokatolicki kościół Świętego Ducha. Jego historia związana jest z zakonem augustianów. Po ich sprowadzeniu do Żagania w 1284 roku, zakon objął we władanie mieszczącą się poza obrębem murów miejskich kaplicę pod wezwaniem Ducha Świętego. W 1541 roku świątynia została czasowo przejęta przez protestantów, następnie przestano w niej odprawiać nabożeństwa. W czasie wojny trzydziestoletniej została zniszczona, ale w 1622 roku opat Paweł III Weiner wybudował nowy kościół. W latach 1701 - 1702 świątynia została przebudowana w stylu późnobarokowym. W 1785 roku została podwyższona wieża.
W niedalekim sąsiedztwie polskokatolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego. Pierwsze polskokatolickie parafie na Ziemi Lubuskiej powstały na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Od 1965 roku wyznawcy polskokatolicyzmu w Żaganiu starali się o przekazanie im kościoła przy ulicy Rosenbergów. Wspomniany kościół był użytkowany przez parafię rzymskokatolicką jako punkt katechetyczny. Do przejęcia kościoła jednak nie doszło. Przekazano kaplicę, gdzie są obecnie. Świątynia ta powstała w 1902 roku dla wyznawców staroluteranizmu. Budowla została wzniesiona na zrębach starej kaplicy cmentarnej, która stała na tym miejscu od XVI stulecia. We wnętrzu świątyni zachowały się trzy neogotyckie drewniane ołtarze.
Kolejnym był kościół ewangelicki pw. Trójcy Świętej. Do dzisiaj zachowała się jedynie 80,5 metrowa wieża kościoła. Kościół ten powstał w roku 1709 jako jeden z sześciu śląskich kościołów łaski. W roku 1842 w wyniku istniejącego zagrożenia katastrofą budowlaną podjęto decyzję o budowie nowej wieży w konstrukcji murowanej. Budowę wieży zakończono w 1846 roku. Część kosztów inwestycji poniosły dwie z trzech żyjących wówczas córek księcia żagańskiego Birona. Przyziemie wieży przeznaczono więc na książęcą kaplicę grobową. W latach 60-tych XX wieku kościół ewangelicki rozebrano, pozostawiając jedynie wieżę.
Od 1272 roku rozpoczyna się historia kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Wtedy to do Żagania sprowadzono zakon franciszkanów. Kilka lat później został przez nich wybudowany obok murów miejskich kościół i klasztor. Przez prawie 200 lat kompleks pozostawał nietknięty, a w 1485 roku został odbudowany po spaleniu. W 1539 roku przejęła go gmina protestancka. W związku ze zmianą liturgii, część wyposażenia zostało sprzedana lub zniszczona. W 1604 roku została dostawiona wieża. Wówczas zostały również przebudowane gotyckie okna przez częściowe ich zamurowanie od dołu. W 1632 roku książę Wallenstein sprowadził do miasta zakon jezuitów. Od tego czasu, z wyjątkiem lat 1635-1652, kiedy świątynią ponownie władali protestanci, kościół i klasztor był w posiadaniu zakonników. Po kasacie zakonu w 1810 roku świątynię użytkowali katolicy. Pomimo pożarów i przebudów bryła świątyni zachowała gotycką architekturę z początku XIV stulecia.
Obok dawne kolegium jezuickie. Pierwszy budynek kolegium, wzniesiony w 1655 roku zniszczył pożar. Na jego miejscu odbudowano południowe skrzydło obecnego założenia. W 1733 roku kolegium powiększono o aulę, zaś w drugiej połowie XVIII wieku o trzyskrzydłową część północną. Po kasacji zakonu jezuitów i sprzedaniu ich dóbr w 1787 roku część południową przeznaczono na szkołę, a północną na siedzibę policji i więzienia.
Dłuższą historię ma rzymskokatolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Według dawnych kronikarzy, został zbudowany już w 1183 roku, podczas rządów piastowskiego księcia Bolesława I Wysokiego. W drugiej połowie XIV stulecia augustianie wybudowali bazylikę o trzech nawach. Po pożarach, a potem w 1515 roku świątynia została przebudowana. Powstała nowa wieża i wielki zachodni szczyt oraz została podwyższona nawa główna. Zewnętrzna architektura mimo wielu przebudów zachowała się do czasów współczesnych. W świątyni znajdują się stalle z 1695 roku oraz ołtarz Św. Trójcy z XVI wieku. Niestety w środku nie byliśmy. Na placu Klasztornym mieści się oprócz kościoła cały zespół klasztorny poaugustiański z XIV-XVIII wieku, złożony z kościoła, dawnego klasztoru i konwiktu oraz spichlerza klasztornego.
Między innymi w ścianach zabudowań poaugustiańskich zachowały się resztki murów miejskiech z XIV-XVI wieku. Żagań został otoczony murami miejskimi i fosą na początku XIV wieku. W wieku XVIII-XIX mury wraz z bramami popadały w ruinę i ulegały częściowej rozbiórce.
Układ urbanistyczny Żagania podlegał na przestrzeni wieków korektom i rozbudowom. Jego centrum stanowi rynek z siecią ulic wytyczonych w XIII wieku, w czasie lokacji miasta. Duży plac handlowy otaczały domy mieszkalne, a w jego centrum tradycyjnie stał ratusz. W XIV wieku siedziba władz miejskich otrzymała nowy budynek wzniesiony w panującym wówczas gotyckim stylu. Obiekt przebudowywano w XV i XVI wieku. W tej formie przetrwał do połowy XIX wieku. W 1869 roku poddano go kolejnej przebudowie. Ratusz z piękną wieżą i zabudowa, która zajęła znaczną część Rynku. zachowały się do 1945 roku. Walki o miasto toczone w 1945 roku przyniosły duże zniszczenia. W latach powojennych wiele uszkodzonych budynków rozebrano, a cegłę przeznaczono między innymi na odbudowę Warszawy. Rozebrano również partię kamienic z częścią ratusza. Pozostała oryginalna wieża z arkadową galerią, z której podziwiać można panoramę miasta.
Żagań posiada drugi rynek zwany placem Słowiańskim. Na nim znajduje się obecna siedziba Urzędu Miasta. Klasycystyczny pałac, zbudowany w 1793 roku . Wielokrotnie remontowany i przekształcany we wnętrzach, pierwotnie urząd książęcych dóbr ziemskich, zwany też Domem Wdowim, czyli pałacem księżnej Bironowej. Od 1786 roku właścicielami miasta i dóbr ziemskich byli Bironowie, książęta wywodzący się z Kurlandii. To głównie nim miasto zawdzięczało rangę porównywalną z siedzibami innych książąt niemieckich. Rezydencja książęca wraz z otoczeniem została w końcowych latach XVIII wieku z rozmachem przebudowana i zagospodarowana. Powstał wówczas kilka interesujących budowli towarzyszących. Jednym z budynków wzniesionych w tym czasie był pałac jego żony Anny Doroty von Medem. Oprócz części mieszkalnej księżnej mieścił także instytucje księstwa. Obecnie siedziba władz miasta.
Na turystycznej trasie noszące nazwę Żagańskiego Szlaku Książęcego jest pałac administracji księstwa żagańskiego. Kiedy za rządów księcia kurlandzkiego Piotra Birona, przypadających na przełom XVIII i XIX wieku, ukończono przebudowę zamku na pałac i wzniesiono w mieście budynki towarzyszące siedzibie właściciela, zbudowano klasycystyczny pałacowy budynek mieszczący pomieszczenia i mieszkania administracji dóbr żagańskich. Piętrowy budynek nakryty mansardowym dachem. W jego elewacjach wyróżniał się portyk z czterema kolumnami i kartusz z herbem księstwa żagańskiego z czasów panowania Bironów. Obecnie zabytkowy gmach jest siedzibą Sądu Rejonowego w Żaganiu.
Wreszcie doszliśmy do pałacu książęcego. Barokowy zespół pałacowy Lobkowitzów, obecnie Żagański Pałac Kultury, znajduje się na południowo-wschodnim obrzeżu miasta na miejscu średniowiecznego zamku. Początek budowy pałacu przypada na 1627 rok. Zapoczątkował ją ówczesny właściciel księstwa żagańskiego, dowódca wojsk austriackich, książę Albrecht Wallenstein. Tragiczna śmierć księcia spowodowała wstrzymanie budowy na długi czas. Podjął ją ponownie Wacław Lobkowic, który nabył księstwo w roku 1646. Tempo budowy nadal było powolne. Budowa nabrała tempa, gdy księstwo zakupił w roku 1786 Piotr Biron. W roku 1842 księstwo przeszło na własność Doroty de Talleyrand-Périgord. Dwór żagański stał się wtedy jednym z bardziej znanych w Europie. W latach 1845–1855 przeprowadzono wiele prac modernizacyjnych. Obecny wygląd pałacu ukształtowany został w okresie baroku. W rezultacie powstał obiekt jedyny w swoim rodzaju, niemający w architekturze polskiej odpowiednika. Wjazd do pałacu jest od strony północnej i zachodniej. Poprzedzają go dwa murowane mosty nad suchą fosą. Otwory okienne zwieńczone są maszkaronami. Jest ich 197, każdy inny. Od strony południowej, czyli od dziedzińca, rosną cztery platany mające upamiętniać córki Birona. Otoczony balustradą taras znajduje się na dachu oranżerii, która usytuowana została między dwoma podjazdami. Oranżeria ozdobiona jest dziesięcioma wysokimi oknami, które miały wpuszczać światło dla rosnących tam dawniej roślin. W 1935 roku pałac został skonfiskowany przez władze III Rzeszy.
Czasów Wallensteina sięga przyzamkowy park. Jego obecna postać ukształtowana została w XIX wieku, za czasów księżnej Doroty, przez Książęcego Inspektora Ogrodów i Parków, Oskara Teicherta. Rozległa kompozycja krajobrazowa obejmuje teren po obu stronach rzeki wraz z rezydencją książęcą, zespołem szpitalnym i kościołem pw. Św. Krzyża. Jest powiązana widokowo z architekturą miasta. W XIX wieku słynąca z bogatego wystroju kwiatowego, uznawana była za jeden z najpiękniejszych parków na terenie Niemiec. Założenie określane parkiem geometrycznym posiada powierzchnię 77,5 hektara i składa się z trzech części. Park przedni zwany też pałacowym, park środkowy czyli bażanciarnia, położony między dwiema odnogami Bobru, oraz park górny po drugiej stronie rzeki. Obecnie Park Książęcy stanowi teren wypoczynku i spotkań mieszkańców Żagania oraz pełni funkcję rekreacyjną. To także miejsce organizowania imprez okolicznościowych. Właśnie odbywał się na terenie pałacu i parku jarmark Św. Michała.
Tuż przy pałacu znajduje się tzw. domek portiera. Obecnie mieści się w nim Centrum Informacji Turystycznej. Niestety trudno było zrobić zdjęcie. Przez jarmark wszystko było zatłoczone stoiskami handlowymi i ludźmi.
Gdzieś po drodze spotkaliśmy jeszcze willę fabrykanta Meyera, zbudowaną w stylu klasycystycznym w 1847 roku. Ostatnim właścicielem willi była rodzina Schonknecht. Po 1945 roku była siedzibą przedszkola, a po remoncie w 2006 roku mieszczą się w niej instytucje miejskie.
Przy ulicy Jana Pawła II jest pałacyk zbudowany w 1798 roku dla królewskiego komisarza sprawiedliwości i notariusza, późniejszego książęcego radcy dworu. Na początku XX wieku pałacyk był własnością fabrykanta Maxa Jonasa. W latach 1942-1944 przy obiekcie funkcjonowało planetarium.
Dużo jeszcze można by zwiedzać w Żaganiu. Niestety zaczęło się ściemniać. W drodze powrotnej mijaliśmy szkołę muzyczną. Jeszcze nie spała.
Trzeba przyznać, że w mieście dba się o zabytkowe miejsca. Wiadomo, że nie zawsze i nie na wszystko wystarcza środków. Może są też inne przeszkody, bo spotyka się obok odrestaurowanego, taki błagający o pomoc.
Kiedy wróciliśmy do hotelu było już zupełnie ciemno. Rano mieliśmy wyruszyć dalej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz